Түркия әлемдегі ең сейсмикалық белдеулердің бірінде орналасқан және ол өзінің бүкіл тарихында бірнеше маңызды жер сілкіністерін бастан өткерді. Бұл табиғи апаттар көбінесе елдің геологиялық құрылымы мен орналасуына байланысты болады және ауыр зардаптарға әкеледі. Түркияның жер сілкінісі қаупі жоғары аймақтарында жер сілкінісіне қарсы тиімді шаралар мен дайындықты қамтамасыз етудің маңызы зор.
Тарихи жер сілкіністері:
Түркия тарих бойында көптеген күшті және жойқын жер сілкіністерін бастан өткерді. Олардың кейбіреулері 1999 жылы мәрмәр теңізіндегі жер сілкінісі, 201 палубадағы Ван жер сілкінісі және 2020 жылы Элазиг жер сілкінісі сияқты маңызды оқиғаларды қамтиды. Бұл жер сілкіністері мыңдаған адамдардың өмірін қиды, миллиондаған адамдар баспанасыз қалды және айтарлықтай материалдық шығынға ұшырады. Бұл апаттар жер сілкінісі туралы хабардарлықты арттыру және елдегі жер сілкінісімен күресу мүмкіндіктерін көрсету қажеттілігін көрсетті.
Жер сілкінісінің салдары:
Жер сілкінісінің салдары көбінесе адам шығыны, жарақат, баспанасыздық, инфрақұрылымның зақымдануы және экономикалық шығындар түрінде көрінеді. Жер сілкінісі кезінде және одан кейін төтенше жағдайлар бригадалары құтқару, медициналық көмек және тұрғын үй сияқты шұғыл қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін араласады. Жер сілкінісі сонымен қатар психологиялық зардаптарға, қоғамдағы қауіпсіздік сезімін бұзуға және экономикалық тұрақсыздыққа әкеледі.
Жер сілкінісін басқару және дайындық:
Түркия жер сілкінісі қаупін басқару және ықтимал зиянды азайту үшін бірнеше шаралар қабылдады. Оларға декоммунизация агенттіктері, жер сілкінісін зерттеу және бақылау желілері, құрылыс стандарттары мен құрылыс нормалары, төтенше жағдайлар жоспарлары және жер сілкінісін жою жаттығулары кіреді. Сонымен қатар, жұртшылыққа жер сілкінісі туралы ақпарат және оқыту ұсынылады. Жер сілкінісі кезіндегі қауіпсіз мінез-құлық, апаттық пакеттерді дайындау, ғимараттарды нығайту жұмыстары сияқты шаралар жер сілкінісінің әсерін азайтуға көмектеседі.
Нәтижесі:
Түркия-жер сілкіністерімен күресуге тура келетін ел және бұл табиғи апаттардың салдары ауыр болуы мүмкін. Алайда, жер сілкінісін басқару, дайындық пен халықтың хабардарлығын қамтамасыз ету шаралары арқылы жер сілкінісінің салдарын азайту және халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдануда. Үздіксіз жақсартулар жер сілкіністерінің әсерін жеңудің маңызды факторы болып табылады және Болашақ жер сілкіністеріне төзімді Түркияны құруға көмектеседі.
Естеріңәзде болса Түркия мен Сириядағы 7,8 баллдық жер сілкінісі 4 мыңнан астам адамның өмірін қиды. Қалалар қирап қалды. Ауыр шығынға ұшыратқан апат кезінде әлем елдері құтқару жұмыстарына қол ұшын созып, жұмыла көмектесті.
Италия, АҚШ, Израиль және Тайвань елдері Түркияға мамандарылған құтқару топтарын жіберді. Ал Ирак Сирияға көмек көрсетіп жатыр. Қауіпсіздік күштері «Қызыл Жарты Ай» қоғамдық қорының гуманитарлық көмегін жеткізіп берген.
Тайвань құтқарушылары Түркияға іздеу шараларына көмек көрсетуді қолға алса, Чехия өрт сөндірушілерді жұмылдырған. Арнайы мамандарылған USAR құтқару тобы үйіндінің астында қалып қойған адамдарды іздеп табуға жәрдемдесіп жатыр.
Голландиялық іздеу-құтқару тобы да Түркияға келіп жетті. Ал Италия Сирия-Түркия шекарасындағы құтқару шараларына ат салысуға арнайы өрт сөндірушілер мен медицина қызметкерлерін жұмылдырған.
Рим өрт сөндірушілермен қоса медициналық жабдықтармен де көмек көрсетіп отыр. Ал дүйсенбі күні Греция премьер-министрі көршілес Түркия еліне көмек көрсету үшін тағы да барлық қолжетімді күштерді жіберуге уәде берді. Олар жер сілкінісі болған күні ұшақ арқылы құтқарушылар тобы мен арнайы керек-жарақтарды жіберіп үлгерген еді.
Сирия Израильді мойындамаса да, Израиль премьер министрі Сирияға көмек жіберуді мақұлдады. Дегенмен Дамаск көмек қабылдаудан бас тартқан.
АҚШ президенті Джо Байден де Түркияға көмек көрсетуді тапсырды. Олар 80-ге жуық адамнан тұратын екі құтқару тобын жібергенін мәлімдеді.
Мәскеуде Түркия елшілігінің алдына гүлшоқтары қойылды. Ресей екі елге де көмек ұсынды.
Айта кетсек, Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы да Түрік еліне көңіл айтып, арнайы көмек жіберді. Бұл табиғи апаттар және елдердің бір-біріне көмек беруі әлімнін күші бірлікте екендігінің тағы бір дәлелі.
Назерке ТӘЖІБАЙ ,
Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті
Журналистика кафедрасы 2 курс студенті
Түркия , Измир.